უწყვეტი განათლება – რატომ არ მთავრდება სწავლა დიპლომით?
ნატო ობოლაძე
უწყვეტი განათლება — სწავლა სიცოცხლის ბოლომდე, ანუ ნებისმიერ ასაკში ადამიანისთვის მისთვის სასურველი ცოდნის მიღების შესაძლებლობაა. უწყვეტი განათლების სისტემის გამართვის ვალდებულება საქართველომ, 2005 წლიდან, ბერგენის სამიტზე ბოლონიის პროცესში ჩართვის შემდეგ აიღო, შედეგად დაფუძნდა საუნივერსიტეტო უწყვეტი განათლების ცენტრები, დაიწყო მუშაობა პროფესიული სასწავლებლების განსავითარებლად, საზოგადოების ცნობიერების ასამაღლებლად, რომ სწავლა დიპლომის აღებით არ სრულდება და ა.შ.
როგორც თსუ უწყვეტი განათლების ექსპერტი ქეთი ცინცაძე ამბობს, UNESCO-მ პანდემიის პერიოდში გამოაქვეყნა სწორედ უწყვეტი განათლების შესახებ ახალი ანგარიში და მიზნები, რომლებიც 2050 წლისათვის უნდა იქნეს მიღწეული.
„რამდენიმე ძირითადი გზავნილი აქვს ამ დოკუმენტს, მათ შორის, ის, რომ სწავლა მთელი სიცოცხლის მანძილზე ადამიანის უფლებად უნდა იყოს ცნობილი; უნდა განახლდეს და ახლებურად იქნას გააზრებული სამუშაო ადგილზე სწავლის კონცეფცია; მხარდაჭერილ იქნეს ლოკალური ინიციატივები უწყვეტი განათლების მიმართულებით; უწყვეტი განათლება უნდა იქნეს ცნობილი საზოგადო სიკეთედ; მოწყვლადი ჯგუფები უწყვეტი განათლების ძირითად დღის წესრიგში უნდა მოხვდნენ; უზრუნველყოფილი უნდა იყოს სასწავლო ტექნოლოგიების უფრო მეტად და თანაბრად ხელმისაწვდომობა; სკოლები და უნივერსიტეტები უნდა გარდაიქმნან უწყვეტი განათლების ინსტიტუციებად და ა.შ. საკმაოდ შთამბეჭდავია ჩამონათვალი და ყოველი მათგანის აუცილებლობა კვლევებითაა დადასტურებული. ცხადია ამ მიმართულებებით მუშაობა სახელმწიფოების და ადგილობრივი თვითმმართველობების პრეროგატივაა, თუმცა არანაკლებ მნიშვნელოვანია უნივერსიტეტების როლიც. ჩვენთვის, როგორც უნივერსიტეტისათვის, ასევე მნიშვნელოვანი დოკუმენტია ევროპული უნივერსიტეტების ასოციაციის მიერ შემუშავებულია საუნივერსიტეტო უწყვეტი განათლების ქარტიაც, რომელშიც დეტალურადაა გაწერილი უნივერსიტეტებისა და მთავრობების როლი უწყვეტი განათლების სისტემის განვითარებაში”, — აღნიშნავს ქეთი ცინცაძე.
ძირითადად პროვაიდერის რეპუტაცია და ბრენდის ცნობადობა განსაზღვრავს გაცემული სერტიფიკატებისა და მოწმობების სანდოობას
„საქართველოში უწყვეტი განათლების ქუდის ქვეშ არაფორმალური განათლება მოიაზრება, რაც „სწავლა მთელი სიცოცხლის მანძილზე” კონცეფციის ერთ-ერთი განშტოებაა მხოლოდ. სამწუხაროდ, არ რეგულირდება ეს სფერო და ძალიან ჭრელია სურათი ამ მიმართულებით. ძირითადად პროვაიდერის რეპუტაცია და ბრენდის ცნობადობა განსაზღვრავს გაცემული სერტიფიკატებისა და მოწმობების სანდოობას. არ ხდება არაფორმალური განათლების ფარგლებში მიღებული ცოდნისა და უნარების აღიარება. გამონაკლისი, თუ არ ვცდები, მხოლოდ არაფორმალურად მიღებული განათლების პროფესიული განათლების ფარგლებში აღიარებაა, რეგულირებადი პროფესიების გარდა. ყოველ შემთხვევაში არაფორმალური განათლების ფარგლებში მიღწეული სწავლის შედეგების აღიარების წესი არსებობს, თუმცა არ მაქვს ამ სფეროსთან შეხება პირადად და არ ვიცი, რამდენად ეფექტიანად მუშაობს”, — განმარტავს ქეთი ცინცაძე, რომელიც პრობლემად მიიჩნევს იმ საკითხს, რომ არ ხდება არაფორმალური განათლების ფარგლებში მიღებული ცოდნისა და უნარების აღიარება.
უწყვეტი განათლების მიმართულებებით რას სთავაზობს სახელმწიფო მოქალაქეებს?
როგორც თსუ უწყვეტი განათლების ექსპერტი ქეთი ცინცაძე ამბობს, სახელმწიფო მოქალაქეებს უწყვეტი განათლების მიმართულებით ბევრს არაფერს სთავაზობს.
„არის ხოლმე პერიოდულად ადგილობრივი თვითმმართველობების მიერ დაფინანსებული კურსები, რომლებიც ადამიანთა დასაქმებას ისახავს მიზნად (იყო ხოლმე, ყოველ შემთხვევაში), თუმცა აქამდე რასაც დავკვირვებივარ, ძირითადად, საზოგადოების მოთხოვნის და სურვილების მიხედვით დგება ხოლმე შეთავაზებული კურსების ჩამონათვალი და არა დასაქმების ბაზრის საჭიროებების გათვალისწინებით. სამწუხაროდ, ხშირად ერთი მეორეს არ გულისხმობს. რამდენად მაღალია ამ მიმართულებით საზოგადოების ცნობიერება? მეტ-ნაკლებად საზოგადოებაც ვითარდება ამ მიმართულებით, თუმცა ჯერ კიდევ ბევრია სამუშაო.
პანდემიის დასაწყისში თსუ უწყვეტი განათლების ცენტრის ეგიდით გავაკეთეთ კვლევა სწორედ ამ თემაზე. მართალია, ეს კვლევა არ იყო სიღრმისეული, თუმცა მაინც საინტერესო სურათი გვიჩვენა, გამოიკვეთა ტენდენცია, რომ რაც უფრო მაღალი იყო გამოკითხულის აკადემიური ხარისხი, მით უფრო მეტად იყო ინფორმირებული უწყვეტი განათლების შესაძლებლობების შესახებ და მით უფრო მაღალი იყო დაინტერესებაც მათი მხრიდან. ასევე, დასაქმებულთა უწყვეტ განათლებაში ჩართულობის პროცენტული მაჩვენებელიც მკვეთრად აჭარბებდა დაუსაქმებელთა მაჩვენებელს. რას გვეუბნება ეს ყველაფერი, პირველ რიგში, იმას, რომ უწყვეტ განათლებაში ჩართულობის ხარისხს სოციალური და ფინანსური სტატუსი განსაზღვრავს, ამ მხრივ კი ნამდვილად არ გვაქვს სახარბიელო მდგომარეობა ქვეყანაში. ხშირად სურვილი სურვილადვე რჩება მატერიალური შესაძლებლობების არქონის გამო. ჩაკეტილი წრეა და გავარღვევთ, იმედია, როგორმე. გარდა სოციალური და ფინანსური სტატუსისა, კულტურული გარემო და მტკიცედ ფესვგამდგარი შეხედულებებიც ახდენს გავლენას. ბევრ ქვეყანაში მინახავს, მაგალითად პენსიონერები, რომლებიც აქტიურად არიან ჩართული უწყვეტი განათლების კურსებში და სწავლობენ იმას, რაც ყოველთვის აინტერესებდათ, მაგრამ მანამდე ვერ ახერხებდნენ, დრო არ ჰქონდათ. რა ხდება ამ მხრივ საქართველოში? სრულიად საპირისპიროა სურათი, გარდა იმისა, რომ პენსიონერს ფინანსურად არ შეუძლია თავს მისთვის საინტერესო საქმიანობით დაკავების უფლება მისცეს, არსებობს საზოგადოებრივი აზრიც თუ ტრადიცია, რომ პენსიაზე გასვლა შინ გამოკეტვას და, უკეთეს შემთხვევაში, შვილიშვილების ცხოვრებით ცხოვრებას ნიშნავს. სულ ვფიქრობ, რომ ჩემთვის სიტუაციის ცვლილების მანიშნებელი მნიშვნელოვანი მარკერი იქნება სწორედ პენსიონერების აქტიური ჩართულობის ხილვა”, — ამბობს ქეთი ცინცაძე.
ადამიანებს უკვე იმის გაცნობიერება უწევთ, რომ ერთხელ აღებული დიპლომით მნიშვნელოვანი კარიერული წინსვლა ან, ზოგადად, დასაქმება შეუძლებელია და მუდმივად ახალი ცოდნისა და უნარების შეძენაა საჭირო. ამ თემაზე ქეთი ცინცაძეს ასეთი პასუხი აქვს: „მგონი რაიმე კონკრეტული კვლევის გარეშეც ზედაპირზე დევს, რომ ქვეყანაში კვალიფიციური და პროფესიონალი კადრის სიმცირეა. ცალკეული კომპანიები მეტად ზრუნავენ საკუთარი პერსონალის განვითარებაზე, დანარჩენები ნაკლებად ან საერთოდ არ ზრუნავენ. მედალს ორი მხარე აქვს ყოველთვის, ერთი ის, რომ კვალიფიციური კადრის სიმცირე გვაქვს, მაგრამ, მეორე მხრივ, კვალიფიციურ კადრს შესაბამისი ანაზღაურებაც სჭირდება. სულ ვამბობ, რომ სკანდინავიური ქვეყნებია უწყვეტი განათლების სამოთხე ჩემთვის. ყველა მოქალაქეს აქვს შესაძლებლობა, ჩაერთოს უწყვეტ განათლებაში და მიიღოს მისთვის საჭირო და აუცილებელი პროფესიული გადამზადება კარიერული წინსვლისთვის თუ დასაქმებისთვის და ეს ყველაფერი ისევ მოქალაქეების გადახდილი გადასახადებით ფინანსდება”.
ქეთი ცინცაძე სამოქალაქო საზოგადოების ჩამოყალიბების კუთხითაც ხედავს უწყვეტი განათლების როლს. „ბოლო ორმა წელმა, პანდემიამ კიდევ უფრო ნათლად დაგვანახა, რაოდენ მნიშვნელოვანია ადამიანების ცნობიერების ამაღლება თუნდაც ელემენტარული სამედიცინო საკითხების მიმართ. ახლა უკვე სასიცოცხლო მნიშვნელობა შეიძინა ელემენტარული ანალიტიკური უნარების არქონამ საზოგადოებაში. ძალიან მკაფიოდ ვხედავთ, როგორ მოუმზადებლად შევხვდით გამძაფრებულ ვითარებას, ვგულისხმობ ომს უკრაინაში, ვხედავთ, რომ არა მხოლოდ საქართველოში, ბევრ სხვა ქვეყანაშიც ადამიანებს უჭირთ ერთმანეთისაგან პროპაგანდისა და სიმართლის განსხვავება. უწყვეტი განათლების სისტემა, ფორმალურ განათლებასთან ერთად, ამგვარი ხარვეზების აღმოფხვრაზეც უნდა იყოს ორიენტირებული და უფრო აქტიური წვლილი შეჰქონდეს სამოქალაქო საზოგადოების ჩამოყალიბებაში”, — აღნიშნავს ქეთი ცინცაძე.
თსუ-ში მოქმედი უწყვეტი განათლების ცენტრის მუშაობის ეფექტიანობის შესახებ
„ცენტრსაც იმ რეალობაში უწევს ფუნქციონირება, რომელშიც ვცხოვრობთ და იმავე გამოწვევებს აწყდება, რასაც, ზოგადად, საზოგადოება, უნივერსიტეტი თუ სახელმწიფო. ვფიქრობ, ამის გათვალისწინებით, მაინც ბევრი შეძლო უკვე ცენტრმა და უწყვეტი განათლების შესაძლებლობების შესახებ საზოგადოების ცნობიერების ყინულის ლღობაში თავისი როლი ითამაშა და კვლავაც თამაშობს. ჩვენი კურსების მიმართ დაინტერესებაც იზრდება, მით უმეტეს რომ სულ ვცდილობთ, აქტუალურ საკითხებზე ვიყოთ ორიენტირებულები.
ერთი საინტერესო რამეს დავაკვირდი პანდემიის პერიოდში, მაშინ, როცა გვეგონა, რომ პასიური გახდებოდა პროცესი და მეტნაკლებად ასეც იყო, სწავლების დისტანციურ რეჟიმზე გადატანამ გვანახა, რომ დაფარვის არეალი გაგვეზარდა. ონლაინ სწავლებამ რეგიონებში და, სხვათაშორის, ქვეყნის გარეთ მცხოვრებ ჩვენს მოქალაქეებსაც მისცა საშუალება, ჩვენს კურსებს დასწრებოდნენ. ალბათ, ამ გამოცდილებას მომავალშიც შევინარჩუნებთ.
ამ ეტაპზე, შეგვიძლია ავიღოთ თუნდაც იგივე იუნესკოს ანგარიში და საუნივერსიტეტო უწყვეტი განათლების ქარტია და დაინტერესებულ მხარეებთან ერთად იქ წარმოდგენილი მიგნებებისა და მიზნების ჩვენს რეალობაზე მორგებასა და დანერგვაზე ვიმუშაოთ ყველა დაინტერესებულ და აზრის განმსაზღვრელ მხარესა და ინსტიტუციასთან ერთად. აქ, ალბათ, მაინც უნდა აღვნიშნო, რომ ჩვენთვის, როგორც უნივერსიტეტის წარმომადგენლებისათვის, უწყვეტი განათლების კონცეფციაში უნივერსიტეტის როლისა და ჩართულობის ხარისხზე მუშაობაა პრიორიტეტი”, — აღნიშნავს ქეთი ცინცაძე.
